Mẻ mẫu là gì?

Mẽ mẫu có tên gọi tiếng anh là “samples” là tập hợp các mẫu được lấy từ cùng một lô hoặc một đợt sản xuất vải địa kỹ thuật theo quy trình lấy mẫu.

Mẫu thử là gì?

Mẫu thử có tên gọi tiếng anh là “specimen” là mẫu được lấy từ mẻ mẫu vải địa kỹ thuật dùng để thử các chỉ tiêu nhất định.

• Dụng cụ cắt
  • Kéo cắt vải bản to, sắc.
  • Dao bấm bản to, mũi nhọn, kèm hộp dao thay thế
  • Kìm cắt mũi nhọn.
• Dụng cụ đo
  • Thước dây loại 30m.
  • Thước nhôm thẳng loại 3m
  • Thước nhựa 1m
  • Thước đo góc
  • Eke
  • Compa
• Dụng cụ ghi ký hiệu (Lưu ý: Không dùng bút, sơn có sử dụng dung môi pha màu hoà tan vật liệu):
  • Các loại bút màu.
  • Sơn các màu.

• Dụng cụ chế tạo mẫu thử
  • Các loại khuôn lấy mẫu.
  • Bàn ép, kích thuỷ lực hoặc kích quay tay.
• Thiết bị điều hoà mẫu
  • Tủ sấy khô có nhiệt độ ≥100^oC để điều hoà mẫu trong điều kiện khô.
  • Bể ngâm mẫu để điều hoà mẫu trong điều kiện ướt, nước được khử hết bọt khí và duy trì ở nhiệt độ 21^oC ± 2^oC.

Bảng 1. Lấy mẫu cuộn khối lớn

Chú thích:

• Lấy bất kỳ từ một lô không ít hơn số cuộn nêu trong bảng
• Một cuộn tiêu biểu có diện tích ≥ 500m

Cách lấy mẫu thử

Các mẫu thử được lấy như sau:

Mẻ mẫu lấy có kích thước quy định trong bảng “Yêu cầu về lượng mẻ mẫu…”. Mỗi mẻ mẫu được lấy ngang cả chiều rộng cuộn nhưng không nằm trong phạm vi 2m đầu cuộn và tránh những chỗ bị lỗi trong quá trình sản xuất.

• Kiểm tra mẻ mẫu để phát hiện và ghi chép bất kỳ sự bất thường giữa các phần khác nhau của mẻ mẫu hay mọi khuyết tật vật lý nhìn thấy bằng mắt thường.
• Loại bỏ mẻ mẫu nằm trong phạm vi 2m kể từ hai đầu cuộn hoặc bất kỳ phần nào bị bẩn, hư hỏng trong quá trình sản xuất, vận chuyển.

Hình 1. Thiết lập điểm đo độ giãn dài của mẫu thử

• Loại bỏ 10cm tính từ 2 mép dọc theo chiều dài mẻ mẫu trước khi chế tạo mẫu thử (xem Hình 1. Số lượng tối thiểu mẫu thử riêng biệt theo yêu cầu của từng phép thử tương ứng ghi trong Bảng 2

Chú thích:

• Độ dài mẻ mẫu tính bằng mét, theo chiều dọc cuộn (md) và cắt theo chiều rộng khổ vải. Ví dụ: loại vải có chiều rộng khổ là 4.5m, nếu độ dài mẻ mẫu phải lấy theo yêu cầu là 2m thì mẻ mẫu đó có diện tích là 4.5m x 2m=9m²
• Số lượng mẫu thử tối thiểu cho một phép đo. Chọn vị trí lấy mẫu thử theo một trong các cách như hình 2.
• Trường hợp yêu cầu thử với độ chính xác khác nhau thì phải tính số lượng mẫu thử theo hướng dẫn trong mục “Tính số lượng mẫu thử”.

Có 4 hình thức điều hoà mẫu thử vải địa kỹ thuật. Bao gồm:

• Điều hoà tiêu chuẩn trong không khí. Dùng cho các phòng thí nghiệm tiêu chuẩn có đủ thiết bị để tạo ra và duy trì điều kiện tiêu chuẩn về nhiệt độ (21^oC ± 2^oC) và độ ẩm (60% ±10%).
• Điều hoà phi tiêu chuẩn trong không khí. Dùng cho các phòng thí nghiệm không có điều kiện tạo ra môi trường thử tiêu chuẩn do vậy kết quả thử chỉ có giá trị tham khảo.
• Điều hoà ướt.
• Điều hoà khô.

Môi trường thử:

• Môi trường thử tiêu chuẩn.
• Môi trường thử phi tiêu chuẩn.

Điều hoà mẫu thử theo tiêu chuẩn và tiến hành thử trong môi trường tiêu chuẩn sẽ là phương pháp trọng tài.

Điều kiện thử tiêu chuẩn

Điều kiện thử tiêu chuẩn phải thoả mãn:

• Các mẻ mẫu và mẫu thử được điều hòa trong môi trường tiêu chuẩn.
• Quá trình thử được thực hiện dưới áp suất khí quyển có độ ẩm 60% ± 10%, nhiệt độ 21^oC ± 2^oC.

Nếu điều kiện thử thực tế sai khác với điều kiện thử tiêu chuẩn cần phải ghi rõ trong phiếu kết quả thử.

Điều kiện thử phi tiêu chuẩn

Trong điều kiện không tạo ra được môi trường thử tiêu chuẩn thì các mẻ mẫu và mẫu thử phải được điều hòa trong phòng thí nghiệm (môi trường phi tiêu chuẩn). Có nhiệt độ dao động từ 21^oC đến 25^oC và độ ẩm tương đối trong phạm vi từ 40% đến 70%.

Tính số lượng mẫu (n) phải thử sao cho với độ rủi ro (r), giá trị trung bình thực tế không nằm trong phạm vi X ± e

Trong đó

• t : Hằng số phụ thuộc vào số lượng mẫu (n) mà từ sự rủi ro (r) được xác định. Các giá trị của t xem trong bảng P1.
• r : Độ rủi ro mà giá trị trung bình thực tế sẽ nằm ngoài giá trị tính toán bằng ± e
• S : Độ lệch chuẩn được xác định từ số lượng mẫu theo bảng P1 hay từ ngân hàng các số liệu cho trước. 
• e : Giới hạn sai số (độ lệch chuẩn) chấp nhận. 

Tính số lượng mẫu (n) phải thử để có độ tin cậy ( ) và giá trị trung bình sẽ nằm trong phạm vi f % của giá trị trung bình thực tế. 

Trong đó: 

• t : Hằng số phụ thuộc vào số lượng mẫu (n) và có độ tin cậy ( ) các giá trị của t xem trong bảng P1
• V : Hệ số biến thiên được xác định theo công thức (3) tính bằng (%) 
• r : Sự rủi ro r = 1 – /100 
• f : Giới hạn biến thiên qui định 

Ví dụ 1: Các kết quả của 10 lần thử tạo ra độ lệch chuẩn bằng 8 đơn vị. Cần thử bao nhiêu mẫu để có 95 % độ tin cậy khi giá trị trung bình có sai số không vượt quá 5 ? 

Số mẫu thử được tính theo công thức (1).
Trong đó S = 8; r = 0,05 ; e = 5 (độ lệch chuẩn). Do S được xác định từ 10 mẫu nên bậc tự do là: n^/ – 1 = 9 tra bảng P1 được t = 2,262. 
Thay vào công thức (1) : 
n = (2,262 x 8 / 5 )² = 13,1 
Vậy số mẫu cần thử là: 14 mẫu 

Ví dụ 2:  Các kết quả thử của 10 mẫu tạo ra hệ số biến thiên bằng 25%. Cần thử bao nhiêu mẫu để có độ tin cậy là 95% và hệ số biến thiên kết quả thử không quá 15% ? 

Số mẫu thử được tính theo (3). 
Trong đó V = 25 ; r = 0,05 ; f = 15 
Với n^/ – 1 = 9 ; r = 0,05 tra bảng P.1 được t = 2,262 
Thay vào công thức (3) : 
n = ( 2,262 x 25 / 15 )² = 14,21 
Vậy số mẫu cần thử là: 15 mẫu